Ғ.Б. Уәлиханов жазбаларындағы Азиялық Ресейді отарлау мәселесі (Сібірдің қосылуына 300 жыл – мерейтой материалдары негізінде)

Қаралымдар: 49 / PDF жүктеулері: 19

Авторлар

Жанар Нуркина Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті https://orcid.org/0009-0004-5428-1001
Еркин Абиль А. Байтұрсынұлы атындағы Қостанай өңірлік университеті https://orcid.org/0000-0001-8722-3992
Жанна Мажитова КеАҚ «Астана медицина университеті» https://orcid.org/0000-0003-3712-2127

DOI:

https://doi.org/10.32523/2616-7255-2024-148-3-75-90

Кілт сөздер:

отарлау; Сұлтан-Ғазы Уәлиханов; Сібір; дискурс; мерейтой; өкілдік

Жүктеп алу PDF файлын жүктеп алу

Аңдатпа

Мақалада көрнекті әскери, мемлекеттік және қоғамдық-саяси қайраткер Сұлтанғазы Уәлихановтың Ресей империясының күшімен Азия кеңістігін отарлау мәселелерінің кең ауқымы туралы идеялары қарастырылады. Сібірдің Ресейге қосылуының 300 жылдығын атап өтуге арналған мерейтойлық материалдарды дайындау мен жариялауға Ғ. Уәлиханов тікелей қатысқан, яғни шығыс шеттерін Ресейге қосудың проблемалық мәселелерін: халық саясаты, айыппұл негізінде отарлау, қоныс аудару, оқу-ағарту және білім беру, теміржол құрылысы сынды басты «платформаларды», хабар тарату әдістері мен арналарын анықталған. Зерттеу барысында Ғ. Уәлиханов таңдаған мерейтойлық басылым құрылымын ұйымдастыруға деген көзқарасы оның шығыс шеттерін империялық кеңістікке қосу қисынын, аса маңызды проблемаларды анықтауға мүмкіндік беретінін танығаны айқындалады, сондай-ақ, қорытынды мәтінде маңызды тарихи оқиғаларға, атап айтқанда, Сібірді Ресейге қосуға арналған мерейтойлық жиында қоғамның ең өзекті сібір мәселелерін талқылау кезінде коммуникативтік келісім алуға мүмкіндік беретін әлеуметтік және ең алдымен өңірлік күштерді шоғырландырудың тиімді тәсілі болып табылатын қорытынды ұсынылады.

Downloads

Download data is not yet available.

Әдебиеттер тізімі

Абуев К.К. Султан-Газы Валиханов // Степной край Евразии: Историко-культурные взаимодействия и современность: тезисы докладов и сообщений IV международной научной конференции, посвященной 170-летию Г.Н. Потанина и Ч.Ч. Валиханова / Под ред. А.П. Толочко. – Омск: Изд-во ОмГУ, 2005. – С. 139-144.

Безвиконная Е.В. Административно-правовая политика Российской империи в степных областях Западной Сибири в 20–60-х гг. ХIX в. – Омск: Б.м., 2005. – 239 с.

Бекмаханова Н.Е. Присоединение Центральной Азии к Российской империи в ХVIII–ХIХ вв. – М., СПб.: Центр гуманитарных инициатив, 2015. – 240 с.

Быков П.В. Г. Валиханов. Биографический очерк // Нива. – 1891. – № 11. – С. 258-259.

Дмитриев С.В. Член Русского географического общества генерал султан Гази Валиханов // Страны и народы Востока. – 2013. – № 34. – С. 311-323.

История полувековой деятельности Императорского русского географического общества. 1845–1896. Ч. 3. – СПб.: Тип. В. Безобразова, 1896. – 1377 с.

Мажитова Ж.С. Институт биев: подходы и интерпретации в российской и казахстанской историографии: монография. — М.: «КДУ», «Университетская книга», 2015. — 352 с.

Миньяр-Белоручева А.П. Типология исторического дискурса // Язык и текст. – 2015. – Т. 2. – № 2. URL: http://psyjournals.ru/langpsy/2015/n2/Minyar-Beloroucheva.shtml (дата обращения: 18.02.2023).

Празднование в Петербурге и Москве дня 26 октября 1581 года. – СПб.: Тип. Ф. Елеонского, 1882. – 42 с.

Ремнев А.В. 300-летие присоединения Сибири к России: в ожидании «нового исторического периода» // Культурологические исследования в Сибири. – 2007. – № 1. – С. 34-50.

Сулейменов Б.С. Аграрный вопрос в Казахстане последней трети XIX – начале XX века (1867–1904 гг.). – Алма-Ата: АН КазССР, 1963. – 411 с.

Таштемханова Р.М. Переселенческая деревня и ее взаимосвязи с казахским аулом во второй половине ХІХ – начале ХХ века (на материалах Семиреченской области): автореф. дис. … канд. ист. наук. – Алматы, 1994. – 28 с.

Удербаева С.К. Казахские чиновники Туркестанского края. – Алматы, 2020. – 200 с.

Удербаева С.К. Почётнейший Ордынец, кадровый офицер российской армии, казахский чиновник Алатавского округа Гази Булатович Валиханов // Материалы международной научной конференции «Социальные и культурные практики Евразии в имперском пространстве». – Усть-Каменогорск, 2014. – С. 63-70.

Хафизова К.Ш. Степные властители и их дипломатия в ХVIII – ХIХ веках. – Нур-Султан, 2019. – 476 с.

Ходарковский М. Степные рубежи России. Как создавалась колониальная империя. 1500–1800. – М.: Новое литературное обозрение, 2019. – 352 с.

Черников В.С. Крестьянская колонизация Северного Казахстана в конце XIX – начале XX века и ее социально-экономические последствия: дис. … канд. ист. наук. – М., 1966. – 215 с.

Чуркин М.К. Образовательное пространство Степного края как фактор научной и общественно-политической коммуникации казахской интеллигенции середины XIX – начала XX вв. // Материалы международной научно-практической конференции «Шоқан оқулары-24», посвященной 185-летию Шокана Уалиханова. В 4 т. – Кокчетав. – Т. 1. – 2020. – С. 32-38.

Чуркин М.К., Токмурзаев Б.С. Аграрная колонизация Степного края: общественно-политический дискурс и имперские практики второй половины XIX – начала XX вв. – Омск: Изд-во ОмГПУ, 2019. – 261 с.

Шиловский М.В. К вопросу о колониальном положении Сибири в составе русского государства // Европейские исследования в Сибири. – Томск: Изд-во ТГУ, 2001. – Вып. 3. – С. 11-16.