1920-1930-жылдары Қазақ-Ресей шекарасын қалыптастыру мәселелері

Аңдатпа

Бұл мақалада Қазақ автономиясы мен Ресей Федерациясы арасындағы шекараны қалыптастыру мәселесі қарастырылады. 1920 жылдардың бетбұрыс кезеңінде, аумақтарды бөлу мәселесі туындаған кезде, қазақ жерлерін бірнеше орталықтар басқарды: Қырғыз (қазақ) ревком, Сібір ревком және Түркістан республикасы. Осы кезеңде өз өкілеттіктері шеңберінде халықтың аумақтық мүдделерін қорғаған қазақ зиялыларының белсенді қызметі байқалады, бұл ретте бұл мәселеде ескі идеологиялық қайшылықтарға қарамастан олардың бірлігі атап өтілді. Айта кету керек, Алаш қозғалысының көптеген көшбасшылары қазақтың алғашқы жерлерін қосу және оларды жаңа автономия құрамында сақтау ісіне үлкен үлес қосты. Дәл осы А. Байтұрсынов пен М. Сералин Қостанай уезінің Қазақ АССР құрамына кіруі туралы мәселені шеше алды. Алаш көшбасшыларының бір бөлігі аумақтық мәселені оң шешу үшін В.И. Ленинмен және И. Сталинмен келіссөздер жүргізу үшін Мәскеуге арнайы барғаны белгілі. Олардың белсенді ұстанымының нәтижесінде қазақ аумақтарының көпшілігі 1920 жылы құрылған большевиктер жағдайында қазақ автономиясына енді. 1930 жылдары Қазақ автономиясы мен Ресей Федерациясы арасындағы жерлерді бөлу процесі жалғасты. Осы кезеңде екі кеңестік республиканың арасындағы толық ажырату процесі біртіндеп жүрді, ол 1936 жылы Қазақстан одақтас республика мәртебесін алған кезде тіркелген жағдайға дейін қалыптасты. Әр түрлі әкімшілік-аумақтық комиссиялардың қызметі нәтижесінде шекара мәселесі толығымен дерлік шешілді. Алайда, кейбір кемшіліктер жолақ түрінде қалды. Осылайша, Кеңес заманында аумақтық делимитация мәселесі түпкілікті шешілген жоқ.