Философиядағы ұлттық идея: мәні және құндылықтары

Самал  Мамытова; Берік  Аташ

doi:10.32523/2616-7255-2024-147-2-196-210

Авторлар

Самал Мамытова Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті https://orcid.org/0009-0004-2266-5684
Берік Аташ Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті https://orcid.org/0000-0003-3431-748X

DOI:

https://doi.org/10.32523/2616-7255-2024-147-2-196-210

Кілт сөздер:

философия; ұлттық идея; ұлттық идеология; халық; этнос; тарих, мәдениет; дүниетаным; халық шығармашылығы; ұлттық болмыс; құндылық.

Аңдатпа

Кез келген халықта ұлттық идеяның қалыптасуына тарихи, мәдени, рухани, психологиялық және ұлт болмысына тән өзге де факторлар ықпал етеді. Мәдениет пен руханият ұлттық идеяның қайнар көзі ретінде әрқашан халықпен және қоғаммен бірге өмір сүреді. Әр халықта ұлттық идеяның пайда болу және қалыптасу жолы бар әрі ол сол қоғамның дәстүрлі құндылықтары мен ерекшеліктерін көрсетеді. Сондай-ақ философияның іргелі категорияларының бірі саналатын ұлттық идеяның халық мәдениетімен байланысы аса маңызды. Жалпы, әлем елдері мен халықтарында ұлттық идеяның қажеттілігі мен оның мазмұны өте терең болып, ол философиялық құндылықтардың аясында дамыды. Аталған мақалада философиядағы ұлттық идея мен оның мәні және құндылықтары қарастырылады. Ізденісте философиядағы ұлттық идеяны түсінудің әртүрлі тәсілдері талданады, негізгі ағымдары анықталады. Ұлттық идеяның қоғамдық құндылықтар мен дүниетанымның қалыптасуының ықпалына айрықша назар аударылады. Ұлттық идеяның қазіргі қоғамдағы рөлін және оның әлеуметтік-мәдени үдерістерге де әсерін қарастырады. Зерттеу еңбегінің басты ғылыми міндеті – ол кез келген мемлекетте қалыптасқан ұлттық идеяның философиялық категория ретінде қарастырумен сипатталады. Ізденіс арнасының басты мысалы мен объектісі ретінде қазақ халқының ұлттық идеясы мен философиясы таңдап алынған. Осыған орай, қазақ халқының ұлттық идеясы мен оның қалыптасуына тарихи-философиялық тұрғыдан талдау беріледі.

Downloads

Download data is not yet available.

Әдебиеттер тізімі

Абай. Книга слов. Шакарим. Записки забытого / Пер с каз. К.Серикбаевой, Р.Сейсенбаева. – Алматы: Ел, 1993. – 128 с.

Аймұхамбет Ж. Түркі мифологиясы: типологиялық сипаты, ортақ мотивтер және кейіпкерлер // Türk dünyasi, Dil ve Edebiyat Dergisi / Turkish World, Journal of Language and Literature. Issue: 43 (Bahar-Spring 2017). – Б. 25-48.

Алтаев Ж., Амиркулова Ж. Қазақ философиясының методологиялық негіздері. // ҚазҰУ Хабаршысы. Философия сериясы. Мəдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. – 2015. – № 4 (53). – Б. 11-17.

Богомолов А. С. Основы теории историко-философского процесса / А.С. Богомолов, Т.И. Ойзерман. – М.: Наука, 1983. – 286 с.

Бултбаева А.З. Идея независимости в традиционной музыкальной культуре казахов // Известия НАН РК. – 2011. – №6. – С.151-153.

Бұлтбаева А. Қобыланды батыр эпосындағы тәуелсіздік идеяның көрінісі // ҚР ҰҒА Хабарлары. – 2010. – №2. – Б. 16-21.

Валиханов Ч.Ч. О мусульманстве в Степи // Валиханов Ч. Ч. Собрание сочинений в пяти томах. Том 4. – Алма-Ата, Главная редакция Казахской советской энциклопедии, 1985. – 463 с.

Гегель Г.В.Ф. Энциклопедия философских наук в 3 т. – М.: Мысль, 1977. – Т. 3. – 472 с.

Джуманова Г.Ж. Национальная идея как фактор модернизации общества: зарубежный и отечественный опыт// Вестник. Серия философии, культурологии и политологии. №2 (68). 2019. – С. 220-230.

Касабек А., Касабек С. Искание истины. - Алматы: Ғылым, 1998. – 144 с.

Малгараева З.Б. Формирование национальной идеи: опыт философского анализа // Право и Государство. – 2012. – №2-4. – С 42-47.

Нысанбаев А.Н. Национальная идея: мировой опыт и Казахстан// Общенациональная идея Казахстана: опыт философско-политилогического анализа. / Под ред. А.Н. Нысанбаева. – Алматы: Компьютерно-издательский центр Института философии и политологии МОН РК, 2006. – 412 с.

Силантьева М.В. Национальная идея как внеидеологический проект // Интегративная перспектива в гуманитарных науках. 2017. – №1. – С. 59-65.

Степанянц М.Т. Мусульманские концепции в философии и политике (XIX-XX вв.). - М.: Издательство «Наука», 1982. – 248 с.

Уызбаева А.А. Национальная идея Казахстана // Наука и новые технологии. № 4, 2011. – С. 207-208.

Ценности и идеалы независимого Казахстана: коллективная монография / Под общ. ред. Шаукеновой З.К. – Алматы: Институт философии, политологии и религиоведения КН МОН РК, 2015. – 322 с.