Археологиялық ескерткіштер тарихи дереккөз ретінде: тарихнамалық шолу

Аңдатпа

Өткен замандардың заттай қалдықтары тарих ғылымының маңызды дереккөзі екені баршаға мәлім. Сонымен қатар заттай ескерткіштер тарих зерттеулерінің құралы және археология тарихи ғылымдар санатына жатады деген ұғым бірден жалпыға ортақ болмағаны белгілі  - бұл ғылым өткеннің жалпы көрінісі және өнертану бөлімінен өзінің жеке зерттеу нысаны, әдіснамасы және әдістері бар дербес ғылым саласына дейінгі әкелген қиын және ұзақ жол кешті. Археологияның тарихына, археологиялық ойларға және зерттеулерге арналған біраз еңбектер жарық көрген, бірақ олардың басым бөлігінде заттай деректер даусыз тарихи деп түсініледі немесе ашық түрде «археологиялық дерек» деген ұғым алға қойылады, мұны ғылымдағы ерекшеленуге деген талпыныс деп болжауға болады. Қазіргі заманның мұқтаждықтары заттай қалдықтарды тарихи дерек ретінде қабылдау шегіндегі қалыптасқан ойларды және тұжырымдарды қайта қарау керек екендігін көрсетеді, бұл, әрине, бірінші кезекте мәселенің тарихнамасынан басталатыны сөзсіз. Назардағы мақалада заттай деректердің адамзаттың өткен шағы бойынша дереккөз ретінде қабылдау және қолдану тарихы қарастырылуда. Аталмыш мәселе бойынша жалпы түсінікті қалыптастыру үшін мақалада көне заманнан қазіргі кезеңге дейінгі уақытты қамтитын және заттай деректерді өткен шақты қалпына келтірудегі тікелей, баламалы және қосымша түрде қолдануды қарастыратын кең тарихнамалық шолу жүзеге асырылуда.