Батыс Қытайдағы қырғыз-қазақ босқындары мен орыс эмигранттары: босқын мәселесін шешу жолдары (РСФСР ҰКИД материалдары бойынша 1923 ж.)

Аңдатпа

Мақалада 1916 жылғы көтерілістің басты оқиғасы салдарынан Батыс Қытайға жаппай қоныс аударған қырғыз және қазақ халқының (кирбежендер) және орыс эмигранттарының проблемалары баяндалады. Батыс Қытаймен шекаралас аудандардың титулдық этникалық топтары үшін көші-қон шығындары мәселесі әлі де өзекті, бұл шекара маңындағы аймақ халқының жоғары ұтқырлығымен, іргелес аумақтарда қоныс аудару анклавтрары, этникалық аймақтары болуымен түсіндіріледі. Эмиграция салдарынан адам шығынының көлемі жер аударылған қырғыз-қазақ және орыс тілділер санының негізінде бағаланады. Басылым Синьцзян провинциясындағы этникалық босқындар мен орыс эмигранттарының жағдайына, сондай-ақ, олардың Кеңестік Ресейге оралуы мәселелеріне арналған 1923 жылғы 23 және 25 шілдедегі Батыс Қытайдағы РСФСР НКИД уәкілеттік берген екі кездесудің хаттамаларын ғылыми айналымға енгізеді. Құжаттарда 1916 жылғы көтеріліске байланысты жаппай қашу құбылысына сипаттама берілген, сондай-ақ, азаматтық соғыс, аймақтағы босқын мәселесінің тарихы және оның ерекшелігі талданады, көшірілген халық санына сандық бағалау беріліп, оны санаттау, шетелге көшірілген халықты есепке алу және бақылау, кеңестендіру және репатриациялау саласындағы саясатты іске асыру жөніндегі ұсынымдар қамтылады.