Азияның мәдени байланыстары контексіндегі Қазақстанның қола дәуірі

Аңдатпа

Ежелгі Шығыс өркениетінің тарихында Қазақстанның қола дәуірінің археология- сына тікелей қатысты сюжет бар. Бұл біздің заманымызға дейінгі 2 мыңжылдықтың басында Ежел- гі Шығыс елдеріне шабуылдап, өзімен бірге атқа табынушылықты, соғыс арбаларын, жетілдірілген қаруларды, жаңа идеологияны әкелген арбашы-жауынгерлердің мобильді топтарымен байланысты. Бұл жаулап алу элитарлық көші-қон санатына жатады. Кейін олар жаңа мемлекеттердің элитасын қалыптастырды, әскери аристократияны құрды, Ежелгі Шығыс елдерінің сарай рельефтерінде кең таралған арбадағы жауынгер-патшаның бейнесін қалыптастырды. Соңғы жарты ғасырда Қазақстанның қола дәуірінің археологиясында мәдени көрсеткіштері б.з.д. 2 мыңжылдықтың басында ерте егіншілік өркениеттердің аумағына басып кіріп, биле- ушілердің жаңа әулеттерін құрған тарихи тайпалардың сипаттамаларымен сәйкес келетін ескерт- кіштер ашылған. Ежелгі Шығыс елдерінің ғибадатханалық жазбаларында келуші тайпалардың есімдері сақталған: гиксос, кассит, аморея, марьянна. Олар тілдік қатыстылығы бойынша үнді- арийлер болғаны белгілі. Көптеген ондаған жылдар бойы лингвистер, тарихшылар, археологтар осы жаулап алушылардың ата-қонысын іздеумен болды. Мақаланың мақсаты - арбашы-жауынгерлер құрылымдарының далалық шығу тегін дәлелдеу үшін Орал-Қазақстан даласының қола дәуірінің мәдени жетістіктеріне сипаттама беру және сол арқылы Қазақстан даласындағы ежелгі тұрғындардың әлемдік тарихи процеске қосқан үлесін көр- сету.