Ш.T. Айтматов: техногенді өркениеттің сын-тегеуріні ретіндегі дезонтологизацияның конструктивистік өлшемі

Аңдатпа

Мақалада техногенді өркениеттің сын-тегеуріні ретіндегі дезонтологизация
мәселесі талданады. Автор қазіргі заман шындығының қалыптасуында адам – табиғат –
қоғамның өзара әрекеттесуіндегі мүмкін болжамдарды көрсетеді. Ол қырғыздардың мәдени
өзін-өзі тануы мен өзін-өзі сақтауының негізін көшпелі рухтың бірлігі, полиморфты қырғыз
шындығы және еркіндіктің трансценденттік қарсылығы ретінде ашады. Оның түрлері ретінде:
заман – әлеуметтік уақыт, абал – жағдай (күй), дyңyйө – күнделіктілік деп көрсетеді.
Бұл мәселені гуманист Ш.Т. Айтматов «қырғыз әлемі» болашақ концепцтісінің контуры
ретінде қарастырады.
Ш.T. Айтматов шығармаларында қырғыз онтологиялық модернінің қалыптасуына
алғышарттар қояды. Жазушы қаламынан әлеуметтік-мәдени құрылымдардың шексіз
кейіпкерлері шығады. Олар: балық бала, мәңгүрт, тавро және тау құлаған. Ш.Айтматов
әлемінің бұл кейіпкерлері әлемнің деформациясы мен тұлғасыздануын, шындықтың кеңеюі
мен шекаралардың бұлыңғырлануын болжайды және ескертеді.
Осы әлеуметтік-антропогенездің конструктивистік өлшемін өз отандастарының ішкі әлемін
(барлығын, ерік-жігерін, мәні мен мақсатын) түсіну арқылы дәлелдейді.