Архив материалдарындағы Қазақстанның оңтүстігіндегі бүкілодақтық халық санағының негізгі қорытындылары (1926-1939 жылдар)

Аңдатпа

Мақалада авторлар санақ кезеңіндегі (1926-1939 жж.) Қазақстанның оңтүстігінің әлеуметтік-демографиялық дамуының негізгі аспектілеріне қысқаша түрде талдау жасаған. Қазақстанда болып жатқан саяси және әлеуметтік-экономикалық процестер (бай шаруалар мен қазақ шаруаларын азат ету, қоныс аудару, күштеп ұжымдастыру, саяси қуғын-сүргін, 1930-1931 жылдардағы ашаршылық және т.б.) республиканың әлеуметтік-демографиялық дамуына тікелей әсер етті. Зерттеу кезеңінде осы жылдардағы барлық қайғылы оқиғаларға қарамастан, аймақ халқының аз мөлшерде болса да өсуі байқалды. Бұл ретте қала тұрғындарының үлесі мен саны Қазақстан астанасы – Алматы қаласы және облыс орталықтары: Шымкент, Жамбыл және Қызылорда есебінен айтарлықтай өсті. Алайда бұл көрсеткіш бойынша Оңтүстіктің облыстары Қазақстанның басқа өңірлерінің тұрғындарынан едәуір артта қалды. Тек Алматы облысының көрсеткіші ерекше болды. Қазақстанның оңтүстік облыстары дәстүрлі түрде байырғы халқы басым өңірлер болып қала берді. Мұнда негізінен қазақ тілді түркі-мұсылман этникалық топтары өкілдерінің едәуір саны өмір сүрді, бұл жағдай белгілі бір деңгейде қазақ тілі мен дәстүрлі мәдениеттің сақталуына ықпал етті. Орыстар мен украиндардың есебінен аймақтың полиэтностық сипатта өсуі жалғасты.  Мұның салдары қала тұрғындары мен экономиканың индустриалды салаларындағы қазақтардың азаюына алып келді. Сонымен қатар басқа өңірлермен салыстырғанда полиэтностылықты күшейту мұнда біршама әлсіз болды. Оңтүстікте колхозшылардың үлесі жоғары және жұмысшылар мен қызметкерлердің үлесі аз мөлшерді құрайтын халықтың жаңа әлеуметтік құрылымы қалыптасты. Осы көрсеткіштер бойынша Оңтүстік Қазақстан халқының әлеуметтік құрамы республиканың басқа облыстарынан ерекшеленді.