Merchantry as a social institution of Kazakh society: Russian and Kazakhstani historiography

Гульжан К.  Ерменбаева; Лепуда К. Мукатаева; Жанна С.  Мажитова; Жазира О.  Хасенова

doi:10.32523/2616-7255-2023-144-3-23-38

Авторлар

Гульжан К. Ерменбаева Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті https://orcid.org/0009-0002-1462-073X
Лепуда К. Мукатаева М.С.Нарықбаев атындағы KAZGUU университеті https://orcid.org/0000-0002-2249-0819
Жанна С. Мажитова «Астана медицина университеті» https://orcid.org/0000-0003-3712-2127
Жазира О. Хасенова Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті https://orcid.org/0000-0001-8334-5036

DOI:

https://doi.org/10.32523/2616-7255-2023-144-3-23-38

Кілт сөздер:

Тарихнама; сауда; жәрмеңкелер; сословие; көпестер; бай; кәсіпкер; буржуазия; қайырымдылық; меценаттық.

Аңдатпа

Бұл мақалада Қазақстан көпестерінің тарихына, олардың XIX ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басындағы елдің әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуындағы рөліне арналған ғылыми жұмыстарға тарихнамалық шолу жасалды. Көпес-кәсіпкер, бай, сауда желісін, өнеркәсіптік кәсіпорындарды жасаушы, меценат және қайырымдылық жасаушының фигурасына деген ғылыми қызығушылық негізделген, өйткені бұл оның әлеуметтік функциясын нақты көрсетуге және сол арқылы саудагерлердің тиісті қасиеттерін анықтауға мүмкіндік береді. 1980-ші жылдардың аяғына дейін отандық тарих ғылымында саудагерлерге жеткіліксіз көңіл бөлінді, саудагерлердің тарихы зерттеу нысаны мен пәні ретінде ескерілмеді. Қазақстандағы көпестер түрлі тарихи кезеңдерде аймақтың экономикасы мен мәдениетінде маңызды рөл атқарды. Саудагерлердің тарихын зерттеу осы сословиелік топтың өмірінің көптеген аспектілерін, сондай-ақ оның басқа әлеуметтік топтармен қарым-қатынасын аша алады. XIX ғасырдың екінші жартысы – ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан көпестерінің тарихын тарихнамалық талдау әртүрлі кезеңдерде: революцияға дейінгі (кеңеске дейінгі), кеңестік, посткеңестік (қазіргі) Қазақстан тарихының кезеңдерінде шыққан зерттеулердің объективті көрінісіне ықпал етеді. Тарихнамалық талдау көпестердің қалалардың әлеуметтік-экономикалық дамуына, қайырымдылыққа, Қазақстанның мәдениетіне қосқан үлесі туралы заманауи пікірталастар тұрғысынан өзекті. Кәсіпкерліктің жандануы, қазіргі әлеуметтік-экономикалық үрдістер ғалымдарды осы мәселені терең зерттеуге әсер етеді.