Діни бағдар шкалаларын мұсылман контекстіне бейімдеу: теориялық шолу

Қаралымдар: 33 / PDF жүктеулері: 34

Авторлар

Мажиев Гилымбек Нұр-Мүбарак университеті https://orcid.org/0009-0005-7720-8381
Рашимбетов Рахымжан Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті https://orcid.org/0000-0003-2257-7444

DOI:

https://doi.org/10.32523/2616-7255-2024-147-2-308-320

Кілт сөздер:

шкала, діни бағдар, ішкі уәждеме, сыртқы өлшемдер, бейімделу, діндарлық, қазақстандық қоғам, ислам.

Жүктеп алу PDF файлын жүктеп алу

Аңдатпа

Діни бағдар шкаласының ұзақ уақыттық даму тарихы болуына қарамастан қазіргі Қазақстан аумағында әлі күнге дейін ғылыми айналымға енген жоқ. Атап айтқанда, ел аумағында Ішкі және Сыртқы және Quest шкаласы бойынша арнайы зерттеу сынақтары жүргізілмеген. Өйткені, діни бағдар шкаласы Қазақстан қоғамына бейімделмеген. Сондықтан діни бағдар шкаласының қазақстандық үлгісін дамыту үшін ең алдымен елдің діни және мәдени кеңістігін ескеру қажет. Қазақстан зайырлы ел бола тұра мұсылмандардың басым екенін назарға алсақ, діни бағдар шкаласын мұсылмандық қоғамда қолдану аясын зерделеу маңызды. Зерттеу діни бағдар шкаласын қазақстандық кеңістікте қолдану аясын бейімдеудің теориялық аспектілеріне талдауды және алдағы зерттеулерде қолдану мүмкіндігін ғылыми негіздеуді мақсат етеді. Зерттеу барысында негізгі Khan and Waston зерттеуі және Ji and Ibrahim жұмыстары назарға алынды. Зерттеудің мақсатына жету үшін негізгі еңбектерді сыни талдау мен салыстырмалы тәсіл қолданылды. Зерттеу нәтижесінде екі еңбектің де ғылыми үлесі бар екені анықталды. Алайда, Khan and Waston зерттеулердің басым бөлігі Пәкістан сияқты ислам елдерінде жүргізілгендіктен, аталмыш ислам елдерінің мәдениетіне бейімдігі байқалады. Ал, Ji and Ibrahim зерттеулерінде қолданылған ішкі және сыртқы шкалаларды Қазақстан қоғамына бейімдеудің мүмкіндігі бар деген қорытынды алынды.

Downloads

Download data is not yet available.

Әдебиеттер тізімі

Allport, G.W., The religious context of prejudice. J. Sci. Study Relig. 5, 1966. Р. 447–457.

Allport, G.W., Ross, J.M., Personal religious orientation and prejudice. J. Pers. Soc. Psychol. 5, 1967. –432 p.

Altoma R.,The influence of Islam in post-Soviet Kazakhstan, in: Central Asia in Historical Perspective. Routledge, pp. 2018. – P. 164–181.

Batson C.D., Schoenrade P., Ventis, W.L., Religion and the individual: A social-psychological perspective. Oxford University Press, 1993.

Batson C.D., Schoenrade P.A., Measuring religion as quest: 2) Reliability concerns. J. Sci. Study Relig, 1991. – P. 430–447.

Ghorbani N., Watson P.J., 2006. Religious orientation types in Iranian Muslims: Differences in alexithymia, emotional intelligence, self-consciousness, and psychological adjustment. Rev. Relig. Res, 2006. – P. 303–310.

Ghorbani N., Watson P.J., Chen, Z., Dover, H., Varieties of openness in Tehran and Qom: psychological and religious parallels of faith and intellect-oriented Islamic religious reflection. Ment. Health Relig. Cult. 16, 2013.– P. 123–137.

Ghorbani, N., Watson, P.J., Ghramaleki, A.F., Morris, R.J., Hood, R.W., Muslim attitudes towards religion scale: Factors, validity and complexity of relationships with mental health in Iran. Ment. Health Relig. Cult. 3, 2000. – P. 125–132. https://doi.org/10.1080/713685603

Gorsuch, R.L., McPherson, S.E., Intrinsic/Extrinsic Measurement: I/E-Revised and Single-Item Scales. J. Sci. Study Relig, 28, 1989.–P. 348–354. https://doi.org/10.2307/1386745

Haneef Khan Z., Watson, P.J., Religious orientation and the experience of Eid-ul-Azha among Pakistani Muslims. J. Sci. Study Relig. 43, 2005. – P. 537–545.

Haneef Khan Z., Watson, P.J., Habib, F., Muslim attitudes toward religion, religious orientation and empathy among Pakistanis. Ment. Health Relig. Cult. 8, 2004. – P. 49–61.

Hichy Z., Coen, S., Di Marco G., The Interplay Between Religious Orientations, State Secularism, and Gay Rights Issues. J. GLBT Fam. Stud. 11, 2015. – P. 82–101. https://doi.org/10.1080/1550428X.2014.914005

Hichy Z., Espartal N.R., Trifiletti E., Di Bernardo, G.A., The Secularism of State Scale. TPM Test. Psychom. Methodol. Appl. Psychol. 19, 2012.

Ji C.-H., Ibrahim Y., Islamic religiosity in right-wing authoritarian personality: The case of Indonesian Muslims. Rev. Relig. Res, 2007.– P. 128–146.

Ji C.-H.C., Ibrahim Y., Islamic doctrinal orthodoxy and religious orientations: Scale development and validation. Int. J. Psychol. Relig. 17, – P. 189–208.

Karimov N., 2018. A contested Muslim identity in Kazakhstan: between liberal Islam and the Hanafi project. Cult. Relig. Stud. 6, 2007. – P. 300–312.

Khodadady E., Bagheri N., Construct validation of a modified religious orientation scale within an Islamic context. Int. J. Bus. Soc. Sci. 3. 2012.

List of registered religious associations, their branches [WWW Document], 2023. Comm. Relig. Aff. Minist. Inf. Soc. Dev. Repub. Kazakhstan. URL https://www.gov.kz/memleket/entities/din/documents/details/493187?lang=en (accessed 8.29.23).

Malik B.A., Islam in post-Soviet Kazakhstan: Experiencing public revival of Islam through institutionalisation. Asian J. Middle East. Islam. Stud. 13, 2019. – P. 351–369.

Аimaganbetova О., Аimaganbetov А., Mussikhina, E., Kabakov M., Nuryshev G., Adilova E., Socially-Psychological Research of Religious Orientations and Preferences in Modern Kazakhstan. Eur. Proc. Soc. Behav. Sci. 2016.