Религиозный компонент в программах дерадикализации и реабилитации последователей и жертв религиозно-мотивированного экстремизма: мировой опыт и Казахстан

Юлия Шаповал

doi:10.32523/2616-7255-2024-147-2-321-341

Авторлар

Юлия Шаповал Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті https://orcid.org/0000-0002-1351-4495

DOI:

https://doi.org/10.32523/2616-7255-2024-147-2-321-341

Кілт сөздер:

дерадикализация және реабилитация, діни компонент, діни негіздегі экстремизм, «психологияға бет бұру».

Аңдатпа

Мақалада діни экстремизмнің құрбандары мен ерушілерін дерадикализациялау және оңалтудың әртүрлі бағдарламаларындағы діни компоненттің рөлі қарастырылады. Автор дерадикализация және оңалту бойынша жұмыстарды жүргізудің үш тәсілін анықтайды. Бірінші тәсіл – діни компонент үшін шешуші рөл атқаратын теологиялық сендіру моделі. Екінші тәсілде – діни компонент бөлігі аз немесе мүлдем жоқ. Еуропа елдеріндегі дерадикализация, оңалту және реинтеграция моделі. Үшінші тәсіл – барлық компоненттер пропорционалды түрде ұсынылған кешенді дерадикализация және оңалту үлгісі. Қазақстандық бағдарламаны талдау оның теологиялық сендіру моделімен ортақ белгілерін көрсетті. Қазақстан азаматтарын Сириядағы лаңкестік әрекет аймақтарынан қайтару бойынша «Жусан» гуманитарлық операциясынан кейін дерадикализация және оңалту бағдарламасының психологиялық құрамдас бөлігін күшейту туралы айтуға мүмкіндік беретін «психологияға бет бұру» басталды. Қазіргі уақытта әлемде радикалдану факторларының күрделілігін, бағдарламаға қатысушылардың жынысын, жасын және өмірлік тәжірибесін ескеретін дерадикализация мен оңалтудың теңгерімді тәсілі іздестірілуде. Бұл сәтті оңалту мен реинтеграцияға қол жеткізіп қана қоймай, қайта радикалдану қаупіне қарсы тұруға мүмкіндік береді.

Downloads

Download data is not yet available.

Әдебиеттер тізімі

Bertelsen P. Danish Preventive Measures and De-Radicalization Strategies: The Aarhus Model. // Panorama. Insight into Asian and European Affairs. № 1. 2015.– Рp. 241-253.

Boucek Ch. Extremist re-education and rehabilitation in Saudi Arabia// Bjorgo T., Horgan J.G. Leaving Terrorism behand. Individual and Collective Disengagement. London: Routledge, 2008.

Brown K.E., Mohammed F.M. Gender-Sensitive Approaches to FTF Child Returnee Management, ICCT, 2021. – 23 p.

Cook J., Vale G. From Daesh to ‘Diaspora’: Tracing the Women and Minors of Islamic State. Report of ICSR. – London: King’s College, 2018 – 72 p.

Cook J. Distinguishing Children From ISIS-Affiliated Families in Iraq and Their Unique Barriers for Rehabilitation and Reintegration//Perspectives on Terrorism. ––№3 (17). 2023.– Р. 42- 69.

Dalgaard-Nielsen A. Promoting Exit from Violent Extremism: Themes and Approaches //Studies in Conflict&Terrorism. – 2013.– Р. 99-115.

Ellis B. H., King M., Cardeli E., Christopher E.

Davis S., Yohannes S., Bunn M., McCoy J., Weine S. Supporting Women and Children Returning from Violent Extremist Contexts: Proposing a 5R Framework to Inform Program and Policy Development //Terrorism and Political Violence Mar. 2023. – Р. 425-454.

Horgan J. Individual disengagement. A psychological analysis// Bjorgo T., Horgan J.G. Leaving Terrorism behand. Individual and Collective Disengagement. London:Routledge, 2008. – P.17-29.

Horgan J., Altier M.B. The Future of Terrorist De-Radicalization Programs//Georgetown Journal of International Affairs. № 2 (13). 2012. – Р. 83-90.

Koehler D. Understanding Deradicalization. Methods, tools and programs for countering violent extremism/ London and New York: Routledge, 2017. – 322 p.

Lankford A., Gillespie K. Rehabilitating Terrorists Through Counter-Indoctrination: Lesson Learned from Saudi Arabia Program// International Criminal Justice Review–– 21(2). 2011. – Р. 118-133.

Ndung`u I. and Shadung M. Can a gender approach improve responses to violent extremism. – ISS, 2017. – 18 p.

Rabasa A., Pettyiohn S.L., Ghes J.J., Boucek Ch. Deradicalizing Islamist

Extremists. - Pittsburgh, 2010. – 244 p.

Roy, O. Jihad and Death. The Global Appeal of Islamic State. London: Hurst&Company. 2017. – 159 pp.

«Адресная дерадикализация»: методическое пособие. – Астана, Некоммерческое акционерное общество «Центр поддержки гражданских инициатив», 2017. – 66 с.

Избаиров А.К., Досмагамбетов Е.А., Шауметов А.Ф. Исправление веры в вопросах имана и куфра. – Астана: Некоммерческое акционерное общество «Центр поддержки гражданских инициатив», 2017. – 112 с.

Карин Е. Операция «Жусан». Кого и почему вернули из Сирии? -. – Алматы: Print House Gerona, 2020. – 272 с.

Қойшиева Л. Деструктивті діни ағымдар қызметінен зардап шеккендерге оңалту шаралары//Укрепление светских принципов – основа противодействия экстремистской идеологии .– Караганда, 2018. – С. 19-37.

Раздыкова Г.М. «Деструктивная сущность салафизма»// Укрепление светских принципов – основа противодействия экстремистской идеологии. – Караганда, 2018. – С. 37-39.

Сабдин А. Методическое пособие для специалистов по переубеждению и адаптации приверженцев деструктивных и радикальных идей исламского толка. Теология. – Актобе, 2014. – 60 с.

Сүлейменов Д. Ислам психологиясы. – Алматы: «Самға» баспасы, 2022. –328 б.

Теологические и психологические аспекты дерадикализации и реабилитации лиц, возвратившихся из зон террористической активности (гуманитарная операция «Жусан»): методическое пособие. – Нур-Султан: Общественный фонд «Информационно-пропагандистский и реабилитационный центр «Акниет», 2019. – 84 с.

Шаповал Ю.В. Подход и опыт Казахстана в Казахстанский подход к реабилитации и реинтеграции репатриантов. – Нур-Султан, 2021 https://documents.sfcg.org/wp-content/uploads/2021/08/KZ-approach-and-experience-in-rehabilitation-of-repatriates-RU.pdf. Дата обращения 02.05.2024.