Соғыс жылдарындағы экономикалық қылмыстың кейбір аспектілері: 1941-1945 жж. (Қазақ КСР мысалында)

Аңдатпа

Қазіргі уақытта әлеуметтік тарих мәселелері, халықтың психологиясы зерттеушілердің назарын көбірек аудартады, өйткені олар Ұлы Отан соғысы кезіндегі еңбекті ұйымдастыру, жұмысшылардың еңбек қатынастары және олардың материалдық-тұрмыстық жағдайлары туралы тұтас түсінік қалыптастырады. Сонымен қатар, әлеуметтік өмірдің, соғыс жылдарындағы экономикалық қылмыс көріністері сияқты аспектілері ұзақ уақыт бойы арнайы ғылыми зерттеулердің шеңберінен тыс қалды. Мақаланың мақсаты - Қазақстан мысалында Ұлы Отан соғысы жылдарындағы КСРО-дағы экономикалық қылмысқа кешенді талдау жасау. Осы дереккөздерді талдау негізінде соғыс жылдарындағы экономикалық қылмысты, еңбек мотивациясының ерекшеліктерін, ұжымдық психологияны және қарапайым кеңес азаматтарының ішкі әлемін зерттеуге әрекет жасалды, бұл экономикалық қылмыстың күрделі әлеуметтік тамырларын қарастыруға мүмкіндік береді. Мақалада соғыс жылдарындағы қылмыстың өсуіне әсер еткен факторлар анықталған, мысалы: халықты күштеп көшіру; әскерге жұмылдыру; өнеркәсіптік және азық-түлік тауарларының тапшылығы; карталық жүйенің енгізілуі; жұмысшылардың ауыр еңбек және тұрмыстық жағдайы, Кеңес үкіметі ішкі органдарының дұрыс жұмыс істемеуі. Бұзушылықтардың ең көп тараған түрлері мен оларды жүзеге асыру әдістері Қазақ КСР-нің нақты кәсіпорындарының мысалында анықталған. Бұл мәселені шешуде кеңестік заңнама мен мемлекеттік органдардың рөлі туралы авторлардың пікірі берілген. Жұмыс мұрағаттардан алынған тарихи дереккөздердің жаңа кешеніне негізделген (Қазақстан Компартиясы
Орталық Комитетінің «Ерекше папкалар», партиялық бақылау комиссиясының құжаттары, билікке хаттар мен шағымдар, іскерлік хат алмасу және т.б.)