Traditions of Charity in Education in Kazakhstan (19th century – early 20th century)

Гүлфайрус  Жапекова; Ғанижамал  Күшенова; Құралай  Сейітқазина

doi:10.32523/2616-7255-2024-149-4-32-55

Авторлар

Гүлфайрус Жапекова Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті https://orcid.org/0000-0003-1090-8373
Ғанижамал Күшенова Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті https://orcid.org/0000-0001-9438-8381
Құралай Сейітқазина Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті https://orcid.org/0000-0003-3057-7161

DOI:

https://doi.org/10.32523/2616-7255-2024-149-4-32-55

Кілт сөздер:

Қазақстан; қайырымдылық; дін; шүленгерлік; жәдидшілдік; кадамистер; медресе; бай; көпес; кәсіпкерлер

Аңдатпа

Соңғы отыз жыл ішінде Қазақстанда саяси, экономикалық және әлеуметтік–мәдени салаларда елеулі өзгерістер болды, олар өз азаматтарының өмірі мен олардың күнделікті шындығына әсер етті. Дегенмен, қазіргі қоғамның құндылығы мен әлеуметтік көзқарастары көбінесе объективті шындық талаптарына сәйкес келмейді, бұл жаңа нұсқауларды іздеу қажеттілігін тудырады. Бұл тұрғыда патриотизмді қалыптастыру, адамгершілік мұраттарды жаңғырту маңызды болып отыр. Бай тарихи мұраға үндеу өткен дәуірде өркениеттің сақталуы мен дамуын қамтамасыз еткен іргелі құндылықтарды анықтауға мүмкіндік береді. Осыған байланысты авторлар қайырымдылық дәстүрлерін, оның ішінде құндылық бағдарларын, іс–әрекет мотивтерін, өзін–өзі ұйымдастыру формалары мен рухани мәдениет аспектілерін зерттеуді өз алдына мақсат етіп қойды. Қайырымдылық дәстүрлері тарихтың дискурсивті кеңістігінде әрекет етеді, авторлар оның идеялық негіздерін, әлеуметтік–мәдени динамикасын және практикалық көріністерін қарастырады. Бұл дәстүрлер тарихи процестің маңызды аспектісін білдіріп қана қоймайды, сонымен бірге қоғамдағы терең өзгерістерді көрсетеді, олар өмір сүретін әлеуметтік және мәдени контексттің қалыптасуына ықпал етеді. Зерттеу көрсеткендей, қайырымдылықтың көп ғасырлық тарихына қарамастан, ол Қазақстан тарихында аз зерттелген әлеуметтік–мәдени құбылыс болып қала береді. Авторлар білім саласындағы қайырымдылық дәстүрлеріне ерекше көңіл бөледі. Бұл кезеңдегі қайырымдылық шаралары мемлекет, бүкіл қазақ халқы, жеке кәсіпкерлер, меценаттар мен зиялы қауым тарапынан белсенді түрде қолдау тапты.

Downloads

Download data is not yet available.

Әдебиеттер тізімі

Alektorov A.E. Essay on Public Education in the Turgai Region. Chronicle. 1844–1898. Orenburg, 1900. I. 3. 234 p. [in Russian]

Altynsarin I. Selected works = Tandamaly shygarmalary. Alma-Ata: Publishing House of the Academy of Sciences of the KazSSR, 1957. 464 p. [in Kazakh and Russian]

Amanzholova K. B. Kazakh enlighteners at the end of the XIX – the beginning of the XX centuries and their role in the formation of cultural tradition of acquiring Russian in a foreign language environment. Bulletin of the Cherepovets State University, 2019. №5(92). P. 42-55. 10.23859/1994-0637-2019-5-92-3 [in Russian]

Ambartsumyan N. V. Armenian Charitable Societies of Constantinople and the Problem of Women's Emancipation. Bulletin of St. Petersburg University. History. 2022. Vol. 67. I. 4. P. 1160–1173. https://doi.org/10.21638/spbu02.2022.408

Akhmedov G. Alash Alash bolganda. Almaty “Zhalyn”, 1996. 224. [in Kazakh]

Charity in Jewish, Christian, and Islamic Traditions. ed. Julia R. Lieberman and Michal Jan Rozbicki. Lanham M.D.: Lexington Books, 2017. 274 p. [in in English]

Fuchs K. Stay in Kazan of the Kyrgyz Khan Dzhehan–Gir. Part XVIII // Kazan: Kazan Bulletin. 1826. [in Russian]

Gasprinsky Ismail. [Electronic resource] 2021. URL: https://www.trtavaz.com.tr/haber/rus/avrasyadan/velikiy–prosvetitel-tyurkskogo-mira-ismail-gasprinskiy/60561e6101a30a27008712f2 (accessed 12/14/2023). [in Russian]

History of the opening of the Kostanay Real School and a brief report [on its condition] for the 1910-1911 academic year [Read more. on the act of October 22, 1911]. Kustanai [1911]. 28 p. [in Russian]

Ibrahim Iskhakovich Khalfin [Electronic. resource] 1778-1829. URL: http://libweb.kpfu.ru/z3950/ubiz/halfin.pdf (date of access 10.01.2024). [in Russian]

Kaziyev S.Sh. National-educational movement and nationalist projects in Kazakhstan in the late 19th - early 20th centuries. Bulletin of the Altai State University. 2014. № 4/2 (84). [in Russian]

Kenzhetaev B.A. Kazan educational institutions and the process of formation of the Kazakh intelligentsia in the mid-19th – early 20th centuries. Kazan: PIF, 1998. 88 p. [in Russian]

Kovalskaya S., Nurbaev Zh., Kishibaeva S. Transformation of the institution of bai in the context of modernization processes of the XIX – early XX centuries. Bulletin of the L.N. Gumilyov Eurasian National University. Series: Historical Sciences. Philosophy. Religious Studies. 2024. №2(147). P. 77-98. https://doi.org/10.32523/2616-7255-2024-147-2-77-98 [in English]

Kyrgyz steppe newspaper. 1894. № 13 [in Kazakh and Russian]

Lafargue P. On Charity. Ethical Thought: Scientific and Publicistic Readings. M.: Politizdat, 1988. 384 p. [in Russian]

Lyubichankovsky S. V. "Historiographical approaches to the problem of the formation of the Kazakh intelligentsia in the Orenburg region: between acculturation and incorporation" Bulletin of the Samara Scientific Center of the Russian Academy of Sciences, 2018. Vol. 20. № 3(83). Р. 178-185. [in Russian]

Mandeville B. An essay on charity and charity schools. The fable of the bees. M., 1974. 236 p. [in Russian]

Radlov V.V. From Siberia. Pages from a Diary. Transl. from Ger. K.D. Tsivina and V.E. Chistova. Note and afterword by S.I. Weinstein. M.: Nauka, 1989. 749 p. [in Russian]

Redfield R., Linton R., Herskovits M.J. Memorandum for the Study of Acculturation. American Anthropologist. 1936. Vol. 38. № 1. Р. 149-152.

Regional Sacred Sites of Kazakhstan. Astana: Foliant, 2017. 504 p. [in Russian]

Sabitov N. Mektebs and madrassas among the Kazakhs (Historical and pedagogical essay). Alma-Ata: Academy of Sciences of the Kazakh SSR, 1950. 44 p. [in Russian]

Sembayev A. I. History of the development of the Soviet school in Kazakhstan. Alma-Ata: Kazuchpedgiz, 1962. 344 p. [in Russian]

Sitdykov A.S. Pedagogical ideas and educational activities of I. Altynsarin. Alma-Ata: Mektep Publishing House, 1968. 148 p.

Sultangalieva G.S. Western Kazakhstan in the system of ethnocultural contacts (XVIII – early XX centuries). Ufa: RIO RUNMC Goskomnauki RB. 2002. 262 p. [in Russian]

Tairov N.I. Tatar entrepreneurs and school education in the Volga and Ural regions (2nd half of the 19th – early 20th centuries). Novyi istoricheskii vestnik, 2008. P. 50-56 [in Russian]

Tazhibaev, T. Education and schools of Kazakhstan in the second half of the 19th century. Alma-Ata: KGI, 1962. 507 p. [in Russian]