Екінші дүниежүзілік соғысындағы қазақ батырларының ескерткіштері

Нурсултан  Сарсенбеков; Дана  Оразбаева

doi:10.32523/2616-7255-2024-148-3-251-269

Авторлар

Нурсултан Сарсенбеков Ә. Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті https://orcid.org/0000-0002-2224-1775
Дана Оразбаева Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті https://orcid.org/0000-0001-7620-9917

DOI:

https://doi.org/10.32523/2616-7255-2024-148-3-251-269

Кілт сөздер:

Екінші дүниежүзілік соғыс; батырлық; қазақ батырлары; қайсар рух; дүниетаным; естелік орындары; ескерткіш; мемориал; актор

Аңдатпа

Мақалада Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін Қазақстанда пайда болған Екінші дүниежүзілік (Ұлы Отан соғысы) соғысы батырларына ескерткіш орнату құбылысының тарихы мен тәжірибесі қарастырылады. Ескерткіштер әртүрлі акторлық тенденцияларын зерттеудің эпистемологиялық көзі ретінде талданады. Бұл XX ғасырдың 90-шы жылдарынан бастап қазіргі кезеңге дейінгі болған зерттеу дискурстарының дәлелі. Мақалада Екінші дүниежүзілік соғысы батырларының ескерткіштері феноменологиялық және экзистенциалды тәсілдерді қолдану арқылы, батырлықтың мәні мен оның ұлтымызға тән феномен тұрғысында талданады. Осыған орай, Б. Момышұлы, Р. Қошқарбаев, Ә. Молдағұлова, М. Мәметова т.б. батыр тұлғалармен байланысты кейстерді талдау мақаланың негізгі мақсаты болып табылады. Талдаудың нысаны ретінде ескерткіштердің орналасқан жері, оларды визуалды талдау, БАҚ материалдарымен бірлесе жұмыс жасау, арнайы әдебиеттерге контент-талдау (мүмкін шежіре), акторлармен және сарапшылармен сұхбат жүргізу және нарративті тәсілдер қолданылды. Мақалада қолданылған суреттер мен оған қатысты ақпараттар Астана қаласы мен Батыс Қазақстан өңіріндегі далалық зерттеулердің нәтижесінде алынды

Downloads

Download data is not yet available.

Әдебиеттер тізімі

Halbwachs M. On Collective Memory. London, 1992. – 254 p.

Kristoffer M.R. Recasting the nation: transforming heroes of the Soviet Union into symbols of Kazakhstani patriotism, Central Asian Survey. 2020. – 19 p.

Marat E. The Military and the State in Central Asia: From Red Army to Independence. London: Routledge. 2010.

Абай вместо Ленина зачем нашей стране столько памятников? URL: https://qmonitor.kz/society/3238 (Қаралған күні: 17.07.2024).

Алпысбес М. Шежире: устная историческая традиция тюркских и монгольских народов Центральной Азии. Этнография Алтая и сопредельных территорий. – Астана. 2013. – 65 с.

Астана мерейтойына аймақтардың тартуы. URL: https://www.azattyq.org/a/astana-podarki-ot-oblastey/29250046.htmll (Қаралған күні: 18.07.2024).

БҚО Астананың мерейтойына Мәншүк Мәметованың ескерткішін сыйға тартады. URL: https://egemen.kz/article/167735-bqo-astananynh-mereytoyyna-manshuk-mametovanynh-eskertkishin-syygha-tartady (Қаралған күні: 08.08.2024).

Достоевский Ф. Идиот. II часть. – Ленинград: «Наука», Ленинградское отделение, 1989. – 293 с.

Ермагамбетова К.С., Оразбаева Д.Е. Шығыс Қазақстан өңірінде батырларды мемориалдау үрдісі: мәдени антропологиялық талдау. URL: https://www.elibrary.ru/item.asp?id=48447672. (Қаралған күні: 10.08.2024).

Ерофеева И.В. Символы казахской государственности. Позднее средневековье и новое время. – Алматы, 2001. – 152 с.

Ерофеева И.В. Хан Абулхаир: полководец, правитель, политик. – Алматы: Дайк-Пресс, 2007. – 456 с.

Касымбеков М.Б. Хроника деятельности 1996-1997 годы. URL: https://e- history.kz/media/upload/55/2013/09/26/4a98aa1e2d77abf1adfa29680ad4c77e.pdf (Қаралған күні: 18.07.2024).

Кеңес Одағының батыры Ә. Молдағұловаға ескерткіш. [URL: https://aktobenasledie.kz/kk/kenges-odaghynyng-batyry-ae-moldaghulovagha-eskertkish/ (Қаралған күні: 15.07.2024).

Копосов Н.Е. Память строгого режима: История и политика в России. – Москва, Новое литературное обозрение, 2011. – 320 с.

Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтама. – Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2005. – 265 б.

Қазыбаев К. Найзағайдай жарқылдап... URL: https://on.kz/proza/kakimzan-qazybaev-naizagaidai-zarqyldap-51993 (Қаралған күні: 12.08.2024).

Масанов Н.Э. Кочевая цивилизация казахов основы жизнидеятельности номадного общества. – Алматы: «Социнвест», 1995. – 250 с.

Медеуова К.А. Затянувшаяся «советскость» и трансформации коллективной памяти: советские и постсоветские мемориальные комплексы в Казахстане. URL: https://www.nlobooks.ru/magazines/novoe_literaturnoe_obozrenie/161_nlo_1_2020/article/21982 (Қаралған күні: 12.08.2024).

Медеуова К.А., Сандыбаева У.М., Наурызбаева З.Ж., Толгамбаева Д.Т., Ермаганбетова К.С., Мельников Д.Н., Кикимбаев М.Ж., Рамазанова А.Ч., Тлепберген А.Б., Жетибаев Е.Ж., Оразбаева Д.Е., Полтавец К.А. Практики и места памяти в Казахстане. – Астана: ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2017. – 320 с.

Момышұлы Б. Соғыс психологиясы (стенограмма). URL: https://barinbil.kz/sizge-kerek-myng-qyryq-derek/gvardiya-polkovnigi-bauyrzhan-momysh-lymen-bol-an-gimeni-stennogrammasy/. (Қаралған күні: 11.08.2024).

Нұр-Сұлтанның мәдени және тарихи ескерткіштері. URL: https://e-history.kz/kz/news/show/32849 (Қаралған күні: 18.07.2024).

Оңтүстік Қазақстанда Әлия Молдағұлованың ескерткіші ашылды. URL: https://kaztag.kz/kz/news/o-t-stik-aza-standa-liya-molda-lovany-eskertkishi-ashyldy (Қаралған күні: 11.07.2024).

Оралда батыр аруларға ескерткіш ашылды. URL: https://egemen.kz/article/154385-oralda-batyr-arulargha-eskertkish-ashyldy (Қаралған күні: 08.08.2024).

Сайқында Мәншүк Мәметоваға ескерткіш орнатылды. URL: https://zhaikpress.kz/kk/regionnews/sajkynda-manshuk-mametovanyn-eskertkishi-ashyldy/ (Қаралған күні: 08.08.2024).

Хальбвакс М. Социальные рамки памяти. – М., 2007. – 304 с.

Ясперс К. Смысл и назначение истории: Перевод с нем. ред. Т.И.Ойзерман // Мыслители XX в. – М.: Полит, 1991. – 527 с.