Исламская психология: концептуальные основы и проблемы методологии

Яхин   Филюс

doi:10.32523/2616-7255-2024-148-3-359-382

Авторлар

Яхин Филюс Мұсылмандарға психологиялық көмек көрсету қауымдастығының Башқұртстан өкілдігі https://orcid.org/0000-0003-1525-8867

DOI:

https://doi.org/10.32523/2616-7255-2024-148-3-359-382

Кілт сөздер:

діни психология; ислам психологиясы; білімді исламдандыру; білім интеграциясы; мақасид

Аңдатпа

Мақалада қазіргі ислам психологиясының тұжырымдамалық негіздері мен әдіснамалық мәселелері қарастырылады. Бір жағынан, исламдық психология әлемдік психологияда біршама жаңа құбылыс болып табылса, екінші жағынан, тарихи тұрғыдан ортағасырлық мұсылман ғалымдарының еңбектерінде, одан әрі – исламның бастапқы қайнар көздерінде – Құран мен Сүннетте тамыры тереңде жатыр. Автор мақалада мұсылман психологиялық ой-пікірінің тарихи даму жолы мен ислам психологиясының қазіргі жағдайына қысқаша шолу жасап, ислам психологиясының түсінігі мен пәніне деген көзқарастарды да талдайды. Ислам психологиясының діни сипаты мен зерттеу пәні – жан мен ішкі дүниенің басқа да құрамдас бөліктері мен анықталатын психикалық процестер мен мінез-құлыққа сілтеме болатыны анықталды. Автор жалпы исламдық гносеологиялық мәселелерге тән ислам психологиясының әдістемесіндегі мәселелердің дискурсивтілігін атап өтеді. Мақалада ислам психологиясының негізгі әдіснамалық мәселелерін көтеруге талпыныс жасалған және оларды шешу жолдары, атап айтқанда, білімді біріктіру тәсілі мен мақасид әдіснамасын жүзеге асыру арқылы көрсетілген.

Downloads

Download data is not yet available.

Әдебиеттер тізімі

Alizi A. How Can We Redefine Psychology Islamically Yet Still Acceptable by the Scientific Community?, 2017. https://psychologyiium.wixsite.com/website/post/2016/05/09/this-is-your-second-p ost-1 (accessed 1 August 2024).

Al-Attas S.M.N. The Nature of Man and the Psychology of the Human Soul (Kuala Lumpur: International Institute of Islamic Thought and Civilization, 1990.

Al-Faruqi I.R.. Islamization of Knowledge: Problems, Principles and Prospective, in Proceedings & Selected Papers of the Second Conference on Islamization of Knowledge, IIIT, Herndon, VA. 1982.

Al-Karam C. Y. (ed.). Islamically integrated psychotherapy: Uniting faith and professional practice. – Templeton Foundation Press, 2018. – Т. 3.

Al-Karam C.Y. Islamic Psychology: Towards a 21st Century Definition and Conceptual Framework. Journal of Islamic Ethics, № 2. 2018. - p. 97–109.

Auda J. Maqasid al-Shariah as Philosophy of Islamic Law: A Systems Approach. London / Washington: International Institute of Islamic Thought (IIIT). 2008.

Badri M.B. The Dilemma of Muslim Psychologists. London: MWH London. 1979.

Badri M. The Islamization of Psychology: Its “why”, its “what”, its “how” and its “who”. International Journal of Islamic Psychology, Vol. 3, № 1, 2020.

Begum M. What is Islamic Psychology?, 2016. https://inspiritedminds.org.uk/2016/04/03/what-is¬islamic-psychology/ (accessed 24 July 2024).

Betteridge S. (2012). Exploring the Clinical Experiences of Muslim Psychologists in the UK When Working with Religion in Therapy. A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements of the University of East London for the degree of Doctor of Counselling Psychology. https://repository.uel.ac.uk/download/52858939beb78a68bed745f29c03fe2f0479f4e203e057d3bb651e7446abb501/ 1913143/Sara_Betteridge_Doctoral_Thesis%5B1%5D.pdf, (accessed 24 July 2024).

Haque A. Psychology from an Islamic perspective: Contributions of early Muslim scholars to psychology and the challenges to contemporary Muslim psychologists. Journal of Religion and Health, 2004. 43(4), p.367–387.

Haque A., Rothman A. (Eds). Clinical Applications of Islamic Psychology. Seatle: International Association of Islamic Psychology, 2023.

Haque A., Khan F., Keshavarzi H., and Rothman A.E. Integrating Islamic Traditions in Modern Psychology: Research Trends in Last Ten Years. Journal of Muslim Mental Health, 2016. 10 (1), 75–100. doi:10.3998/jmmh.10381607.0010.107.

Iqbal, N., Skinner R. Islamic psychology: Emergence and current challenges. Archive for the Psychology of Religion, 2021, 43(1), p. 65-77. https://doi.org/10.1177/0084672420983496

Kaplick P.M., Skinner R. The evolving Islam and psychology movement. European Psychologist. 2017;22(3):198–204.

Keshavarzi H. et al. Applying Islamic Principles to Clinical Mental Health Care: Traditional Islamically Integrated Psychotherapy. New York: Routledge. 2000.

Mahudin Nor Diana Mohd. “Restoring Soul in the Study of Self in Psychology: An Applied Maqasid Approach to Educational Policies.” Paper Presented at the Strategic Research Programme (SRP2020) Symposium, 2022. https://www.academia.edu/97492204/Restoring_soul_in_the_study_of_self_in_psychology_An_applied_maqasid_approach_to_educational_policies

Muslih M., Kholid H., Kusuma A.. The Criticism of Utsman Najati to Modern Psychology. Dialogia. № 21. 2023. – p. 133-154. 10.21154/dialogia.v21i1.5768.

Rassool G. H. Islamic Counselling: An introduction to theory and practice. Hove, East Sussex: Routledge: 2016.

Rassool G. H. Islamic Psychology: Human Behaviour and Experience from an Islamic Perspective. Oxford: Routledge. 2021.

Rassool G.H. Integrated Research Methodologies in Islamic Psychology. Oxford: Routledge; 2024.

Rassool G.H. (2023). Research methodology in Islamic psychology. 10.4324/9781003312956-9.https://www.researchgate.net/publication/367547425_Research_methodology_in_Islamic_psychology

Riyono B. Constructing the Theory of Human Basic Potential Based on Quranic Messages: A Study with Maqasid Methodology. Minbar. Islamic Studies. 2023; 16(2):449–475. DOI: 10.31162/2618-9569-2023-16-2-449-475

Rothman A., and Coyle A. (2018). Toward a Framework for Islamic Psychology and Psychotherapy: An Islamic Model of the Soul. Journal of Religion and Health, 57(5), 1731–1744. https://doi.org/10. 1007/s10943-018-0651-x.

Rothman A. (2021). Developing a Model of Islamic Psychology and Psychotherapy: Islamic Theology and Contemporary Understandings of Psychology. New York, NY: Routledge, 2022.

Skinner R. Traditions, paradigms, and basic concepts in Islamic psychology [Conference session]. Theory and Practice of Islamic Psychology, London, England. 1989, July

Skinner R. Traditions, Paradigms and Basic Concepts in Islamic Psychology. Journal of Religion and Health 58, 1087–1094 (2019). https://doi.org/10.1007/s10943-018-0595-1

Stenberg L.. "Seyyed Hossein Nasr and Ziauddin Sardar on Islam and Science: marginalization or modernization of a religious tradition". Social Epistemology, № 10 (10). 1986.

Utz A. Psychology from the Islamic perspective. Riyadh: International Islamic Publishing House; 2011.

Абу Сулайман А.Х. Кризис мусульманского разума/ пер. с арабского, примечания к хадисам и послесловие Э.Р. Кулиев. – СПБ.: Издательство Litobook, 2022.

Азарбайджани М. Введение в психологию религии. С.М.Мусави-асл. М.: Вече, 2012.

Ал-Алвани Т.Д. Проблемы современной исламской мысли: сборник статей и выступлений. – Казань: 2022.

Аль-Аттас С.М.Н. Введение в метафизику Ислама – изложение основополагающих элементов мусульманского мировоззрения / под ред. С.Х. Кямилева, Т. Ибрагима. – М., Куала-Лумпур. 2001.

Аль-Балхи Абу Зайд. Пища для души. Когнитивно-поведенческая терапия врача девятого века. Бадри М. (перевод и аннотация рукописи девятого века); Мамедов Л. (перевод). М.: Международный институт исламской мысли, ОО «Идрак», Ассоциация психологической помощи мусульманам; 2019.

Бадри М. Размышление. Исследование психики и души человека. Баку: Издательство CBS; 2008.

Бадри М. Теория и практика исламской психологии. Пер. Павловой О.С., Полосин В.С. (ред.). М.: АНО НПЦ «Аль Васатыя – умеренность»; 2018.

Галлямов Д.Ф. Иджтихад и таклид в богословской мысли российских мусульман// Minbar. Islamic Studies. 2009; 2(2). с.157-167. https://doi.org/10.31162/2618-9569-2009-2-2-157-167

Иджтихад // Милославский Г.В., Петросян Ю.А., Пиотровский М.Б., Прозоров С.М. (отв. секретарь), Ислам. Энциклопедический словарь М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1991.

Исмаил Азат Али. Религия и психологическое здоровье. Пер. с араб. - 1-е изд. - Москва: Институт интеграции знаний, 2024.

Павлова О.С. Психология религии в исламской перспективе: состояние и перспективы развития// Ислам в современном мире. 2015;11(4):207–222. DOI: 10.20536/2074-1529-2015-11-4-207-222.

Павлова О.С. Психология в трудах мусульманских ученых: учебное пособие. Болгар: Мусульманская религиозная духовная образовательная организация «Болгарская исламская академия». 2022.

Психология: исламский дискурс. Москва: Ассоциация психологической помощи мусульманам, АНО НПЦ «Аль-Васатыя – умеренность», 2020.

Рассул Х. Исламское консультирование. Введение в теорию и практику. М.: Институт интеграции знаний, Ассоциация психологической помощи мусульманам; 2022.

Яхин Ф.Ф. Исламская психология: от монотеистической парадигмы к теории личности// Minbar. Islamic Studies. 2019;12(1):237-250. https://doi.org/10.31162/2618-9569-2019-12-1-237-250

Яхин Ф.Ф. Схематерапия и исламское понимание внутреннего мира человека: концептуальные параллели и пути интеграции// Minbar. Islamic Studies. 2024;17(2):449-479. https://doi.org/10.31162/2618-9569-2024-17-2-449-479.