Вроцлав және Өскемен XX‒ XXI ғасырлар аралығында: тарихи жад және қала кеңістігі

Аңдатпа

Еуропадағы социалистік лагерьдің саяси картадан (кеңестік елдердің Шығыс блогы) ыдырауы мен жоғалуы саяси оппозицияның жандануына және коммунистік ықпалдан тыс мемлекеттердің қатынастарының жаңа форматын құруға серпін берді. Осындай үдерістер КСРО аумағында орын алды, коммунистік идеологияның жойылуы ұлттыққа дейінгі мүдделерге алып келді, мұның өзі егеменді шерумен және тәуелсіз мемлекеттік құрылымдардың, соның ішінде Қазақстанның құрылуымен аяқталды. Ұсынылып отырған зерттеудің мақсаты кеңестік тарихпен қоштасу ретінде Вроцлав (Польша) және Өскемен (Қазақстан) топонимикалық кеңістігіндегі коммунистік идеологияның ауысуының көрінісін көрсету болып табылады. Вроцлав (Польша) және Өскемен (Қазақстан) қалаларын зерттеу объектісі, зерттеу пәні визуалды және топонимикалық қалалық кеңістікті трансформациялау. Антропонимикалық мазмұны бар атауларға ерекше назар аударылды. Зерттеу нәтижесінде авторлар қалалар мен мемлекеттер арасындағы қашықтыққа қарамастан, олардың арасында ортақ өткен нәрсе бар деген қорытындыға келді. Вроцлав пен Өскеменді біріктіретін байланыстырушы жіп «Кеңестік дәуір» және кеңестік идеологемалар мен конструкторларды жою процестері болды. Қалалардың тарихи топонимикасында Кеңес мемлекетінің саяси идеологиясы, оқиғалардың өзіндік белгілері, коммунистік режимнің қалыптасуының тұлғалары болды. Декоммунизация және десоветизация процестері жаңару мен трансформация идеологиясын, Кеңес империясының визуалды жадын жойды. Қазақстанда да, Польшада да топонимикалық кеңістік жаңа есімдерге ие болды, бұрын ұлттық тарихтан сызылып тасталған тарихи оқиғалардың кезеңдерін көрсетті. Егер Қазақстандағы топонимикалық революция егемен мемлекетті бейнелесе, онда Польшада бұл тарихи‒ мәдени реңк болғанын атап өткен жөн. Авторлар қаланың урбанонимдері тек оң реакциялар туғызуы, тарихи мазмұнын көрсетуі, функционалды, тәрбиелік мәні болуы керек деп санайды.